Juryrapport een dag uit de dood van verdomde Lowietje (2012)

Auteur: Peter Nichols
Regie: Frans Bleijenga

STUKKEUZE
Toneelgroep Venster heeft zichzelf weer uitgedaagd door met ‘Een dag uit de dood van verdomde Lowietje’ een pittig stuk te kiezen. Een stuk wat groots emotioneel verdriet binnen een familie aansnijdt, wat draait om intermenselijke relaties. De dramaturgie van dit stuk is ingewikkeld. Het is niet eenduidig, het verhaal zit vol tragiek maar heeft tegelijkertijd ook een komische kant. De combinatie van die twee aspecten is net wat te hoog gegrepen voor Venster, maar de groep gaat het dapper aan.
De leeftijden van deze cast sluiten niet goed aan op de leeftijden die het oorspronkelijke stuk suggereert. Dit doet soms helaas af aan de geloofwaardigheid van de personages.

VORMGEVING
Venster kiest voor een traditioneel beeld. Het beeld wat ons wordt voorgeschoteld ziet er zeer verzorgd en netjes uit, maar laat weinig aan de verbeelding over. De twee zithoeken zijn ver bij elkaar vandaan geplaatst. Een lastige keuze voor deze spelersgroep, want het bemoeilijkt hun samenspel vanwege de afstand.
Het beeld had op meerdere vlakken scherper in zijn uitwerking kunnen zijn. Het had een grotere invloed op de sfeer en toon van het stuk kunnen hebben. De kerstversiering had bijvoorbeeld een meer beklemmende invloed op het verhaal kunnen hebben. De sfeervolle een feestelijke aankleding had in schril contrast met de kille situatie tussen het echtpaar kunnen staan. De kerstboom die nu neergezet was droeg niets bij aan het stuk, hij stond ver uit het beeld. De belichting deed ook niets met dit gegeven. Het ontbrak aan genuanceerde keuzes in het lichtplan. We zagen enkel een schakeling tussen een totaalverlichting en het gebruik van spotjes. Voor een volgende voorstelling zou Venster opzoek kunnen gaan naar meer nuancering in het toneelbeeld zodat de vormgeving kan bijdragen aan het spel en de sfeer van het stuk.
De muziek die bij de opening van het stuk en de opening na de pauze gebruikt werd was sferisch en kloppend van toon. Jammer dat hier niet meer mee gedaan was.

REGIE
Zoals al eerder gezegd: een pittige kluif dit stuk en dit is voelbaar in de regie van Frans Bleijenga.
Het verhaal is netjes uitgewerkt van begin tot eind, de acteurs weten wat ze moeten doen.
Maar spanning ontbreekt in deze uitwerking. Een verhaal wat zo vol wrok, pijn en verdriet zit moet gespeeld worden met een onderlaag. Een onderlaag die zorgt voor een beklemmend gevoel, herkenning, een wrange lach. Maar hier komt Bleijenga niet goed mee uit de voeten.
Er had in de regie van dit stuk gebouwd kunnen worden in spanning. Verschillende elementen konden elkaar daar in helpen. Zoals al gezegd, het feit dat dit verhaal zich afspeelt met Kerst is niet voor niets. Dit is juist het moment waarop het gezellig zou moeten zijn en dat is het in dit gezin dus niet. Dit gegeven was niet voelbaar. De vrienden die Guus en Riekje over de vloer kregen, waar met name Guus niets mee had, hadden die spanning ook kunnen verhogen. Zij bleven te lang in het huis hangen. De sfeer had door hun aanwezigheid nog meer kunnen beklemmen, wat nu niet gebeurde. De komst van schoonmoeder maakte alles nog erger, zij zei precies de verkeerde ‘pijnlijke’ dingen die voor scheurtjes en barstjes in deze situatie hadden kunnen zorgen. Ook dit bleef nu te vrijblijvend, ook hier was de pijnlijke onderlaag niet voelbaar.
Het bleef onduidelijk wat de belangrijkste boodschap van Bleijenga was met dit stuk. Een stuk dat destijds in de jaren ’70 gewaagd was. Het hebben van een zwaar gehandicapt kind was toen een meer precaire onderwerp. Het was toen minder geaccepteerd dan dat het op dit moment is. Je kunt een stuk dan wel bewerken door actuelere termen als ‘YouTube’ en ‘De Happinez’ te gebruiken, maar dat maakt het onderwerp niet actueel of hedendaags. We missen hier een visie vanuit de regie.

SPEL ALGEMEEN
Ron en Patty hadden het grootste aandeel in de voorstelling en gaven tot aan de pauze min of meer inleiding aan het verhaal. Een grote verantwoordelijkheid voor deze spelers. De relatie tussen Guus en Riekje was de motor van dit verhaal. Zij moesten dealen met een verdriet wat ze niet aankonden. Wat we zagen was een stel dat uitgeblust was, Guus en Riekje zagen het niet meer zo zitten met elkaar. De tekst deed vermoeden dat het stel uitgeput was. We vonden de spelinzet van Ron en Patty te nonchalant, waardoor het begin van de voorstelling te ontspannen overkwam.
Het tweede gedeelte waar het gehele ensemble aanwezig was, was energieker. Maar ook hier vonden we de spelers wat te gelaten onder de dramatische situatie. De scènes vroegen om een onderhuidse spanning die bijna ondraaglijk had kunnen worden. Dit hebben we niet teruggezien.
De spelers hadden meer afwisseling in tekstzegging kunnen aanbrengen. Het viel op dat vrijwel alle teksten evenveel belang kregen waardoor er weinig ritme in de tekstzegging ontstond. Daar ligt echter ook een taak voor de regie om meer te beslissen in de bijzaak en noodzaak van een tekst.
De spelers zouden in stijl meer naar elkaar toe kunnen groeien. Er was nu een grote diversiteit in speelstijlen. Dit zorgde voor prachtige individuele speelmomenten, maar het sterke individuele spel zagen we niet vaak genoeg terug in het samenspel.

SPEL INDIVIDUEEL
Ron Strijaards- Guus
Ron Strijaards speelde de dragende rol van Guus. Een man die op cynische wijze een aanklacht tegen de medische wetenschap deed. Ron maakte van de artsen waar hij naar transformeerde vermakelijke karikaturen. Hij had ook scherpe momenten van snelle onderonsjes met het publiek vlak voordat hij tegenspel gaf. De onderlaag van zijn rol, de pijn van het personage werd echter niet voelbaar genoeg. Het cynische karakter wat hij het personage gaf had te weinig tegenkleur. Het leek niet voort te komen uit verdriet of wrok. Als hij zijn rol gedoseerder had neergezet in de emotie was zijn vertrek aan het einde van het stuk geloofwaardiger en krachtiger geworden.

Patty de Braal- Riekje
Patty de Braal zette in de rol van Riekje een liefdevolle moeder neer. Zij wist in haar spel rust te bewaren wat een mooie tegenkleur van haar man Guus was. De rust bleek echter ook een valkuil. Op de momenten dat de problematiek rondom Wiesje opliep bleven de reacties van Patty te onderkoeld. Op het moment dat Riekje haar dochter bijna zag sterven hadden wij paniek verwacht, maar deze bleef uit. Patty zou op deze momenten haar emoties nog meer kunnen uitspelen door meer expressie in haar lijf en gezicht te laten zien. Zo ook in de heftigheid en het onbegrip naar haar man. Het conflict tussen Riekje en Guus bleef nu te vrijblijvend.

Yvonne van Schendel- Wiesje
Yvonne van Schendel kreeg een groots en warm applaus van het publiek, terecht! De rol van de zwaar gehandicapte Wiesje die ze speelde was een knappe prestatie. Het is Yvonne gelukt om de rol realistisch en respectvol neer te zetten. Ze had een prachtige fysieke beheersing. De verkramping van het meisje was haast voelbaar in het publiek. De wegdraaiende ogen, de toevallen: Yvonne zette het personage zeer waarachtig neer. Complimenten van de jury.

Marinus Geradts- Freddie
Marinus Gerardts was een speler die vol bruisende energie het podium betrad na de pauze. Hij had gedurende het stuk zichtbaar spelplezier wat prettig was om naar te kijken.
De noodzaak van de rol bleef echter onduidelijk, wat met name te maken had met een te grote ontspanning bij de speler. Met name de momenten waarop Marinus niet hoefde te spelen waren wat zwak. In het vervolg mag hij meer blijven participeren in de scènes, ook als hij geen tekst heeft.

Astrid Wierenga- Karin
Het natuurlijke talent van Astrid Wierenga zit hem in een juiste timing. Ze wacht niet netjes af maar zit haar tegenspeler op de hielen. Haar droogkomische talent viel in deze voorstelling soms wat uit de toon. Het stuk vroeg om meer verbinding met de dramatiek. Nu bleef Astrid wat te nonchalant, waardoor de noodzaak van Karins aanwezigheid in het huis van Guus en Riekje niet duidelijk werd. Astrid zou voor haar volgende rollen meer spanning bij het personage mogen opzoeken. Een personage kan wel zeggen dat hij wil gaan of dat hij er niks aan vindt, maar er is altijd een andere oorzaak te bedenken waarom het personage toch blijft, of het stiekem toch wel interessant vindt. Het is de spanning tussen wel en niet willen wat spanning veroorzaakt.

Loes Bleijenga- Suze
Loes Bleijenga is met gemak in staat om de rol van de praatgrage schoonmoeder neer te zetten. Ze weet de rol van Suze met humor te spelen door het personage zonder enig besef op te laten komen. Het is een kracht van Loes om personages vanuit een geheel eigen wereldbeeld te laten redeneren zonder zich te bekommeren over de rest van de wereld of medespelers op het podium. We zien Loes Bleijenga nu voor de 3^dekeer in deze competitie en we bespeuren hierin wel een patroon. Kwalitatief speelt Loes steevast op hoog niveau, maar in de toekomst zouden we haar graag eens in een totaal andere rol willen zien. We zijn benieuwd…

ALGEMENE INDRUK
Theatergroep Venster is ‘Een dag uit de dood van verdomde Lowietje’ dapper aangegaan. Op een aantal momenten had Venster met dit ingewikkelde stuk een juiste toon te pakken, maar daar tegenover stond te veel vrijblijvendheid. Zodoende bleef deze regie steken bij een goede poging, maar beklijft het verhaal wat had kunnen beklemmen in zijn emotie, helaas niet.